زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

ابوعلی حسین بن ضحاک خلیع باهلی





ابوعلی حسین بن ضحاک خلیع اشقر باهلی بصری (۱۶۲-م ۲۵۰ هـ)، از شاعران دولت بنی‌عباس و از ندیمان خاص آنها بود که تا پایان عمر در دربار خلفای عباسی خدمت کرد.


۱ - معرفی اجمالی



ابوعلی حسین بن ضحاک بن یاسر خلیع اشقر باهلی بصری، از موالی قبیله باهله بود و در سال ۱۶۲هـ در بصره به دنیا آمد و در همان‌جا رشد و پرورش یافت.
ابوالفرج اصفهانی در شرح‌حال مفصلی که از وی ارایه کرده، می‌نویسد: خلیع از شاعران دولت بنی‌عباس و از ندیمان خاص آنها و جلیس محمد امین (خلافت ۱۹۳-۱۹۸ هـ) بود و از آن پس نیز تا پایان عمر در دربار خلفای عباسی تا زمان مستعین (خلافت ۲۴۸-۲۵۱ هـ) خدمت کرد و با سروده‌های خویش در مدح و مراثی آنها دوستی خویش را اظهار می‌کرد. همو در توصیف خلیع نوشته است که وی شاعری خوش‌بیان، بی‌تکلف، دارای گفتاری سلیس و روان و اشعاری زیبا و طبعی لطیف بود.
ابن‌خلکان با اشاره به جایگاه باهلی، از مصاحبت او با ابونواس، شاعر معروف آن روزگار و ماجراها و حکایات شیرینی که میان آنها رخ داده، سخن به میان آورده و به حضور او در دربار عباسیان از زمان محمد امین تا زمان مستعین تاکید کرده است.
ابن‌معتز اشعار و سروده‌های او را در زمینه‌های مختلف از جمله مدیحه‌سرایی، غزل، اشعار جدی، هزلیات و هجویات تقسیم کرده است.
ذهبی چگونگی شهرت یافتن وی را به خلیع، هجوگرایی و گستاخی او اعلام داشته، گرچه مهارت وی را در فنون مختلف شعر ستوده است.

۲ - بی‌مبالاتی اخلاقی و دینی



در خصوص بی‌مبالاتی اخلاقی و دینی حسین بن ضحاک، سخن بسیار گفته‌اند تا بدان‌جا که برخی از شرابخواری او در حضور خلیفه و یا در جمع درباریان از جمله ابراهیم بن مهدی که نتیجه آن سخره‌ گرفتن دین شد، سخن به میان آورده‌اند.
[۱۲] ابوالفرج اصفهانی، على بن حسين، الاغانی، ج۷، ص۲۱۲.

یاقوت حموی ضمن شرح‌حال وی، به موقعیت اجتماعی و مرتبه ادبی وی پرداخته و اشاره کرده که حسین بن ضحاک از جمله ادیبانی است که به هنگام ورود مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ هـ) از خراسان به بغداد، در گردهمایی ادبا شرکت داشت و حکایتی در این زمینه از او نقل کرده است و در ادامه، آورده که خلیع پس از مدتی که مامون به بغداد وارد شد، به بصره منتقل شد و تا زمانی که او در قید حیات بود به بغداد بازنگشت، اما زمانی که معتصم (خلافت ۲۱۸-۲۲۷ هـ) به خلافت رسید، او را از بصره فرا خواند و او اشعار بلندی در مدح وی سرود.

۳ - آثار



نمونه‌هایی از اشعار حسین بن ضحاک را صفدی و ابن‌عساکر در کتاب خود آورده‌اند. ابن‌ندیم از سروده‌های او که در ۱۵۰ ورقه جمع‌آوری شده، یاد کرده است.

۴ - تاریخ وفات



حسین بن ضحاک باهلی سرانجام به سال ۲۵۰ هـ در بغداد از دنیا رفت.

۵ - مطالعه بیشتر



برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه کنید.
[۲۰] ابن‌عساکر، علی بن حسن، تهذیب تاریخ دمشق، ج۴، ص۳۰۰.


۶ - پانویس


 
۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۳، ص۱۰۶۳۵.    
۲. سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۵، ص۱۸۶.    
۳. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۲، ص۲۳۹.    
۴. ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۳، ص۱۵۱.    
۵. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۰۷.    
۶. ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۶۲.    
۷. ابن‌معتز، عبدالله بن محمد، طبقات الشعراء، ص۲۷۰.    
۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۲۳۹.    
۹. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۱۹۱.    
۱۰. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۰۷.    
۱۱. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۰۹.    
۱۲. ابوالفرج اصفهانی، على بن حسين، الاغانی، ج۷، ص۲۱۲.
۱۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۳، ص۱۰۶۳.    
۱۴. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۲۳۵.    
۱۵. ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۴، ص۷۲.    
۱۶. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۹۹.    
۱۷. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۵۴.    
۱۸. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۱۹۱.    
۱۹. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۲، ص۲۳۹.    
۲۰. ابن‌عساکر، علی بن حسن، تهذیب تاریخ دمشق، ج۴، ص۳۰۰.
۲۱. ابن‌تغری بردی، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهرة، ج۲، ص۳۳۳.    


۷ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۲۷۵، برگرفته از مقاله «ابوعلی حسین بن ضحاک خلیع».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.